Osveštana Bista Prote Grujića u Porti Lazarice u Zemunu

Za Vidovdan, 28. juna u porti Hrama svetog kneza Lazara u Zemun Polju osveštana je bista znamenitog Zemunca prote Radoslava Grujića.

NJegovo preosveštenstvo vikarni episkop remezijanski Stefan, služio je Svetu arhijerejsku Liturgiju povodom hramovne slave.
Prazničnoj  liturgiji  prisustvovali su zamenik predsednika Gradske opštine Zemun Damir Kovačević, zamenika direktora Uprave za saradnju sa crkvama i verskim zajednicama Marko Nikolić, zvanice i mnogobrojni parohijani.

Radoslav Grujić, pravoslavni teolog, istoričar i rodoljub zadužio je srpski rod brojnim delima. Od nemerljivog je značaja njegov rad na očuvanju našeg duhovnog blaga. U ruševinama manastira Svetih arhangela u Prizrenu 1927. godine pronašao je posmrtne ostatke cara Dušana, a aprila 1942. od ustaškog uništenja spasao je mošti Svetog kneza Lazara, mošti cara Uroša i despota Stefana Štiljanovića.

Bista koja je postavljena u porti crkve Lazarica u Zemun Polju, uz blagoslov patrijarha srpskog Irineja i pod pokroviteljstvom Gradske opštine Zemun rad je zemunskog akademskog vajara LJubomira Lackovića.

"Želeli smo da se na ovaj skromni način odužimo našem velikanu, čijom zaslugom su spasene mošti Svetog kneza Lazara. Gradska opština Zemun je pomogla postavljanje biste prote Grujića, sa željom da njegova ličnost i delo budu putokaz svim rodoljubima, kao se mudrošću u teškim vremenima čuva blago naroda za buduća pokolenja'' rekao je zamenik predsednika GO Zemun Damir Kovačević, kome je uručena gramata za pokazanu nesebičnu ljubav i revnost prema Srpskoj pravoslavnoj crkvi i uloženom trudu oko obnove i izgradnje mnogih hramova na teritoriji opštine Zemun.  

Prota Radoslav Grujić rođen je u Zemunu 29. juna 1878. godine. Bogosloviju je završio u Sremskim Karlovcima, rukopoložen za sveštenika i postavljen za pomoćnika paroha u crkvi u Zemunu. Diplomirao je prava u Beču (1908) i filozofske nauke u Zagrebu (1911), gde je i doktorirao. U ovom periodu objavio je i veliki broj radova.
Na početku Prvog svetskog rata zatvoren je kao ''veleizdajnik'', pušten posle godinu dana, i ponovo zatočen. Po završetku rata predaje u Beogradu. Godine 1920. prelazi na Filozofski fakultet u Skoplje, gde predaje nacionalnu istoriju i osniva Muzej Južne Srbije, Skopsko naučno društvo, izdaje časopis ''Glasnik Skopskog naučnog društva", između dva rata jedan od najznačajnijih istorijskih časopisa u državi.

Sa protojerejem Lazarom Mirkovićem 1937. godine obilazi Rumuniju i Mađarsku i zajedno registruju najznačajnije srpske spomenike i ostale umetničke vrednosti u tim zemljama. Od 1937. predaje istoriju srpske crkve na Bogoslovskom fakultetu u Beogradu, a dopisni član Srpske kraljevske akademije postaje 1939. godine. Radio je na osnivanju Muzeja Srpske pravoslavne crkve.

NJegov rad na očuvanju srpskog nasleđa nastavljen je i u Drugom svetskom ratu. Posebno se istakao u toku 1942. godine, kada su ustaše skrnavile fruškogorske manastire. Čuvši šta se dešava, on se obratio Johanu Albetu fon Rajsvicu, savetniku u nemačkom upravnom štabu zaduženom za staranje o spomenicima kulture i jednoj od malobrojnih pozitivnih ličnosti iz okupacionog režima. Molio ga je da mu pomogne da spasu deo nacionalnog blaga. Rajsvic, koji je studirao istoriju Balkana i protu poznavao i pre rata, izašao mu je u susret.

Tako je prota u poslednjem trenutku iz manastira Bešanovo, Jazak i Šišatovac spasao mošti svetog cara Lazara, cara Uroša i despota Stefana Štiljanovića, poslednjeg kneza paštrovskog, i preneo ih u Beograd. Sa protom je, osim moštiju, u Beograd stiglo i desetak kamiona relikvija i ikonostasa.

Istovremeno, prota je neumorno radio na zbrinjavanju srpskih izbeglica, na prikupljanju podataka o zločinima nad Srbima i njihovoj imovini u Nezavisnoj državi Hrvatskoj. Upravo zato mu se posle rata obratila nova vlast, ali se on vrlo brzo našao na njenom udaru zbog navodne saradnje sa neprijateljem. U aprilu 1945. godine udaljen je sa Univerziteta, a u septembru mu je oduzeta nacionalna čast i proglašen je za zločinca.

Prema svedočenju savremenika, ove odluke teško su pogodile protu koji je inače bio blage naravi. Svoj radni vek proveo je u Muzeju Srpske pravoslavne crkve u Patrijaršijskoj biblioteci, a umro je 1955. tokom lečenja na Hvaru.
Sahranjen je na Novom groblju u Beogradu. Opelo mu je održao patrijarh srpski Vićentije Drugi, uz prisustvo deset episkopa. Po ličnoj želji, posmrtni ostaci njegovi i njegove supruge su 1992. godine preneti u manastir Grgeteg.

Januara 2013. godine pokrenut je postupak za njegovu rehabilitaciju. Odlukom Višeg suda u Beogradu rehabilitovan je 14. marta 2014.